Stacja Polarna UMK

Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Spitsbergenie

Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika usytuowana jest w zachodniej części Ziemi Oskara II, w północnej części nadmorskiej niziny Kaffiøyra, graniczącej od zachodu z cieśniną Forland. Zlokalizowano ją w rejonie Heggodden, około 150 m od brzegu morskiego, u podstawy moren czołowych Lodowca Aavatsmarka.

Jedną z istotnych zalet lokalizacyjnych Stacji Polarnej UMK jest to, że znajduje się ona poza granicami parków i rezerwatów. Pozwala to na stosunkowo duża swobodę w poruszaniu się i prowadzeniu badań, a także znaczne zmniejsza ograniczenia wynikające z wymogów władz Svalbardu. Zgromadzenie w jednym miejscu wszystkich komponentów kriosfery (lodowce, pokrywa śnieżna, lód morski, wieloletnia zmarzlina) czyni z regionu Stacji Polarnej UMK na Spitsbergenie niepowtarzalne naturalne laboratorium naukowe. Jest to kompendium wiedzy nie tylko dla północno-zachodniego Spitsbergenu, ale również miejsce, gdzie można poznawać „na żywo” procesy, które w przeszłości kształtowały współczesną rzeźbę Polski. Stanowi zatem doskonałe pole dydaktyczne dla pracowników naukowych, doktorantów i studentów.

W 1975 roku wyruszyła I Toruńska Wyprawa Polarna. Kierował nią prof. Jan Szupryczyński, a za grupę studencką odpowiedzialny był dr Antoni Olszewski. Podczas ekspedycji z inicjatywy prof. Czesława Pietrucienia u podnóża moren Lodowca Aavatsmarka powstał specjalnej konstrukcji domek, który stał się zaczątkiem stacji działającej do dzisiaj.

W roku 2007 Stację znacząco rozbudowano. Od roku 2012 Stacja Polarna UMK jest samodzielną jednostką Wydziału Nauk o Ziemi UMK.

Od początku istnienia Stacji odbyło się do niej 46 wypraw naukowych, którymi kierowali między innymi prof. Gabriel Wójcik, prof. Czesław Pietrucień, dr Kazimierz Marciniak, prof. Marek Grześ, prof. Ireneusz Sobota oraz dr Krzysztof Roman Lankauf. Wzięło w nich udział blisko 200 osób, a odwiedziło ją około 500. Byli to przede wszystkim naukowcy, doktoranci i studenci, ale także alpiniści, speleolodzy oraz płetwonurkowie. W wielu ekspedycjach brali udział również naukowcy z innych polskich i zagranicznych ośrodków.

Stacja Polarna UMK może przyjąć jednorazowo piętnaście osób. Składa się z pomieszczenia głównego, warsztatu, pokoju i dwóch antresol sypialnych, sypialni, kuchni z pełnym wyposażeniem i laboratorium. Istnieją także dodatkowe powierzchnie magazynowe, laboratorium, łaźnia, toaleta oraz garaże na łodzie, skutery i silniki. Stacja posiada niezbędne zaplecze techniczne, agregaty prądotwórcze, fotoogniwa, automatyczne stacje meteorologiczne i łodzie motorowe. Przez cały okres istnienia Stacji szczególny nacisk kładziony jest na bezpieczeństwo. Stacja posiada odpowiedni sprzęt asekuracyjny, zapewniający ochronę zarówno na wodzie, jak i na lodowcach. Znajduje się w niej również obowiązkowy sprzęt do łączności radiowej i telefonicznej (satelitarnej), satelitarne urządzenia ratunkowe, a także odpowiednia broń (niezbędna ze względu na zagrożenia ze strony niedźwiedzi polarnych).

  Szczególne znaczenie ma stałość i wieloletnie istnieje Stacji, co daje gwarancję odpowiednich warunków mieszkalnych oraz infrastruktury badawczej, a także jej rozpoznawalność w świecie naukowym.

45 lat badań

W oparciu o Stację Polarną UMK badaniami objęte zostały prawie wszystkie komponenty środowiska geograficznego. W programach naukowych największy nacisk położono między innymi na badania w zakresie współczesnych zmian kriosfery, glacjologii, geomorfologii glacjalnej, wieloletniej zmarzliny i procesów peryglacjalnych oraz badania klimatologiczne i botaniczne.

Powstał cały szereg prac i rozpraw naukowych z zakresu większości dziedzin nauk o Ziemi (glacjologii, klimatologii, hydrologii, geomorfologii, gleboznawstwa i botaniki, w tym prace magisterskie, rozprawy doktorskie i habilitacyjne). Były to miedzy innymi publikacje w wysoko punktowanych i prestiżowych czasopismach listy filadelfijskiej.

Monitoring badań zmian masy lodowców prowadzonych w oparciu o Stację stanowi od wielu lat stały element w ramach WGMS World Glacier Monitoring Service w Zurichu, a lodowce regionu Kaffiøyry są jednymi z najważniejszych lodowców reperowych w tym programie. Wyniki tych badań przedstawiane są w Global Glacier Change Bulletin wydawanym przez IAHS(ICSI)/UNEP/UNESCO, w którym przedstawiane są dane dotyczące kilkunastu lodowców świata objętych systematycznymi badaniami bilansu, a Lodowiec Waldemara jest jedynym „polskim” lodowcem reperowym, którego wyniki przedstawiane są w tak zwanej wersji rozszerzonej.

Kontynuowane są także badania zmian i dynamiki lodowców m.in. w ramach Dynamics and mass balance of Arctic glaciers and ice sheets – GLACIODYN, badania struktury hydrotermicznej lodowców, badania ablacji (topnienia) lodowców oraz badania hydrologiczne odpływu z lodowca i reżimu rzeki Waldemara, jak również badania nad wieloletnią zmarzliną, a zwłaszcza warstwą czynną, będące częścią międzynarodowego programu CALM Circumarctic Active Layer Monitoring. Badania miąższości i termiki warstwy czynnej prowadzone są od 1975 roku. Stacja Polarna UMK stanowi również bardzo ważne zaplecze dla prowadzonych od wielu lat w tym regionie pomiarów meteorologicznych. Stacja posiada jedną z dłuższych serii pomiarowych temperatury powietrza na Spitsbergenie oraz doskonale rozwiniętą sieć pomiarów topoklimatycznych.

  Stacja Polarna UMK uczestniczy, stanowiąc ich ważną część, w programach międzynarodowych, m.in. SAON Sustaining Arctic Observing Networks oraz SIOS Svalbard Intergrated Observing System. Badania glacjologiczne prowadzone w oparciu o Stację Polarną UMK są częścią Glaciology Flagship, projektu powstałego w ramach norweskiego programu NySMAC Science dla Ny-Ålesundu, którego głównym celem jest zintegrowanie wspólnych działań w zakresie glacjologii.

Stacja prowadzi współpracę z Norweskim Instytutem Polarnym, umożliwiając jego studentom i pracownikom naukowym korzystanie z jej infrastruktury. W ostatnich latach w Stacji pracowały między innymi grupy naukowców z Norweskiego Instytutu Polarnego w Norwegii, Uniwersytetu w Ottawie oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

  Baza stanowi ważny element, jako formalny i stały ośrodek badawczy w bazie Svalbard Science Forum, gromadzącej i koordynującej wszystkie projekty badawcze realizowane na Svalbardzie. Istnieje również duże zainteresowanie instytucji naukowych pracą w oparciu o Stację Polarną UMK. Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i jej infrastruktura jest bardzo ważną częścią Polskiego Konsorcjum Polarnego.

            Dotychczasowe wyniki badań glacjologicznych, warstwy czynnej oraz meteorologicznych pozwoliły uzyskać jedne z najdłuższych serii pomiarowych istniejących współcześnie na Svalbardzie.

            Stacja Polarna UMK jest rozpoznawalnym w środowisku polarnym ośrodkiem naukowym, na stałe wpisanym w mapę Svalbardu. Zakres prowadzonych badań jest zgodny ze Strategią Polskich Badań Polarnych na lata 2017-2027.

Dowiedz się więcej...